Het Albertkanaal is een drukke, brede scheepvaartweg die Antwerpen met Luik en Nederland verbindt. Het heeft een lengte van 129,5km en doorkruist achtereenvolgens het Maasbekken, het Demerbekken, het Netebekken en het Benedenscheldebekken.
Om de scheepvaart meer kansen te geven, worden in de omgeving van Antwerpen momenteel de bruggen over het kanaal verhoogd en wordt het kanaal onder de bruggen verbreed.

Geschiedenis

Rond 1900 ontstonden er problemen met het transport via de Kempense kanalen: de kanalen waren te klein geworden en de scheepvaart werd vertraagd door het groot aantal sluizen en beweegbare bruggen. Door de ontdekking van steenkool in 1901 en met het begin van de ontginning in 1914 in Limburg, werd de nood aan een oplossing nog dringender.
In 1910 ontstond de gedachte aan een rechtstreekse verbinding tussen Luik en Antwerpen. Dit nieuwe kanaal moest toegankelijk zijn voor schepen met een tonnenmaat tot 2000 ton. Er zouden slechts 6 sluizen komen en de beweegbare bruggen zouden verdwijnen zodat de gemiddelde reisduur van 16 dagen naar 5 à 8 dagen kon worden teruggebracht. De eerste voorbereidingen voor deze grootse onderneming startten in 1928.

Het kanaal begint in Luik en volgt een heel eind de Maas. Ter noorden van Maastricht, ter hoogte van Briegden, maakt het een bocht naar links en stroomt het verder richting Hasselt. Het oude kanaal tussen Hasselt en Kwaadmechelen werd aangepast en vanaf Kwaadmechelen werd over een lengte van 12km, tot voorbij Herentals, een nieuw stuk kanaal gegraven. Tussen Herentals en Antwerpen werd vervolgens de oude Herentalsvaart gemoderniseerd. Al deze enorme projecten samen leidden tot het ontstaan van het Albertkanaal.

De werken werden uitgevoerd tussen 1930 en 1940. Schepen tot 1350 ton konden zich zonder problemen verplaatsen, maar schepen tot 2000 ton moesten hun snelheid aanpassen om de oever en de bodem niet te beschadigen. In 1940 werd het Albertkanaal in gebruik genomen, maar door de oorlogsomstandigheden kwam de eigenlijk exploitatie pas in 1946 goed op gang. De economische welvaart, de motorisering en de stijging van de tonnage zorgden er echter voor dat het kanaal al snel verzadigd raakte. In de beginperiode van het kanaal konden duwboten maximaal twee duwbakken met een capaciteit van 2250 ton voortduwen, vandaag is dat opgelopen tot vier bakken van 3000 ton.

Om deze groei op te vangen en vervoer over water verder aan te moedigen, moest het kanaal verbreed en de bruggen verhoogd worden. Na jaren van politieke discussies werd het kanaal in het begin van de 21ste eeuw op verscheidene plaatsen al aangepakt. Momenteel worden nog verschillende werken in die zin uitgevoerd. Het doel van de waterwegbeheerder nv De Scheepvaart is om alle bruggen over het Albertkanaal te verhogen tot minstens 9,10m met een doorvaarbreedte van 86m. Hierdoor kunnen schepen met 4 lagen containers gemakkelijk onder de bruggen doorvaren en vierbaksduwvaarten elkaar veilig kruisen.

Tal van bedrijven vestigden zich langs het Albertkanaal. Ze gebruiken het kanaal als transportweg: jaarlijks wordt 40 miljoen ton goederen via het kanaal vervoerd. Of ze halen er het nodige water voor de werking van hun bedrijf. Dit water wordt proces- en koelwater genoemd.
Aangezien het water van het Albertkanaal gebruikt wordt voor de productie van drinkwater, mogen de bedrijven tussen de Limburgs-Antwerpse grens en de sluis van Wijnegem hun afvalwater niet lozen in het kanaal. Zuiveren gebeurt in een eigen of in de gemeentelijke waterzuiveringsinstallaties.
Langs het kanaal vinden we betoncentrales (Kerkstoel, Mako-beton, Grobeton), bouwbedrijven (Deckx & Zn, Eurodal), voedingsindustrie (Lu De Beuckelaer, JRM diepvries), mestproductie (Janssens-Smeets, Nutrichem, De Ceuster), veevoederfabrikanten (Van den Berghe), enz.

Drinkwaterproductie

In Broechem wordt kanaalwater onttrokken en via het spaarbekken en naar de drinkwaterproductie in Oelegem gebracht. Vooraleer het water deze opnameplaats bereikt, wordt de kwaliteit ervan gemeten.
De drinkwaterzuiverings- en oppompinstallatie van Grobbendonk trad in 1942 in werking. Sindsdien werden talrijke uitbreidings- en vernieuwingswerken uitgevoerd. De installatie heeft een vergunde capaciteit van 22.000m³ per dag. Hier wordt drinkwater niet geproduceerd uit oppervlaktewater, maar uit grondwater.

Waterkwaliteit

De waterkwaliteit van het Albertkanaal is relatief goed. Door het goede zuurstofgehalte is er vis. De ongunstige structuurkenmerken als 'betonnen bak' maken echter dat de biologische waterkwaliteit gemeten op basis van kleine ongewervelde dieren (macro-invertebraten), maar matig is.

Recreatie

Langs het Albertkanaal zijn tal van watersportverenigingen. Elke gemeente heeft er minstens één. Ook roeiverenigingen, kanoclubs, jachthavens en campings zijn er gevestigd. Er zijn op verschillende plaatsen aanlegsteigers waar plezierbootjes kunnen aanmeren en die langs trailerhellingen te water worden gelaten.
Van Grobbendonk tot Herentals is een snelvaartzone afgebakend: hier mogen jetskiërs en speedbootjes een hogere snelheid halen dan op andere plaatsen. In Zandhoven (Viersel) is op linkeroever een heel stuk van het kanaal voorbehouden voor watersport en bijbehorende toeristische accommodatie. Door de aanwezigheid van vis in het kanaal kom je ook vissers tegen.

Natuur

Langsheen het Albertkanaal tussen Grobbendonk en Herentals ligt een 250ha groot militair domein dat beschermd is als landschap. Dit betekent dat er zonder vergunning niets aan het landschap mag worden veranderd. Veel militaire domeinen hebben een belangrijke natuurwaarde. Het militair domein is een rustig gebied. Het werd intact gelaten sinds de jaren '50 waardoor het een typische fauna en flora herbergt met reeën, vossenburchten en zeldzame planten (o.a. wolfsklauw). Het beheer van dergelijke grote natuurgebieden gebeurt door het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de Vlaamse overheid en het Agentschap Bos en Natuur (ABN) door middel van een overeenkomst met de militaire overheid.

Zin om het Albertkanaal te verkennen?
Het kan met de milieuboot!
Nog tot 11 juni en vanaf september met tussenpozen tot in juni is hij op het Albertkanaal.

Meer info vind je op www.milieuboot.be!