|
Na vier jaar is de milieuboot in het najaar van 2013 opnieuw op de Leie en het
Afleidingskanaal van de Leie: het ideale moment om beide waterlopen even onder de aandacht te brengen!
De Leie van bron tot monding
De Leie is ongeveer 190 km lang. Ze ontspringt bij het Franse stadje Lisbourg,
in de noordelijke heuvels van Artois. Tussen Armentières en Menen vormt ze de grens tussen Frankrijk
en België. Daarna vloeit ze 70km door Vlaanderen. Vanaf Deinze vloeit de Leie verder,
deels via het Afleidingskanaal van de Leie en deels via de ‘Toeristische Leie’.
In Gent mondt de Leie via de Ringvaart uit in de Schelde. De Leie maakt deel uit van het Scheldebekken.
Het Afleidingskanaal van de Leie werd gegraven tussen 1843 en 1863
(van Schipdonk naar de Leie in Deinze).
Dit kanaal levert enerzijds via de Ringvaart om Gent een verbinding op met de
Haven van Antwerpen en de Noordzee. Anderzijds zorgt het, in combinatie met de
Ringvaart (1948-1969) om Gent, voor een snelle afvoer van water bij een hoge waterstand,
waardoor de stad van overstromingen gevrijwaard blijft. Stroomafwaarts van Deinze kon
de Leie haar kronkelende weg door het landschap behouden, een inspiratiebron voor vele schilders!
Aanpassingen aan de rivier
In de loop der eeuwen (vermelding vanaf de 9de eeuw) werd de Leie voorzien van de nodige
infrastructuur om haar debiet te regelen, overstromingen te voorkomen en de scheepvaart
te bevorderen. Meanders stroomopwaarts Deinze werden afgesneden zodat de rivier rechter en korter werd.
Er werden verdiepingswerken uitgevoerd. Om het hogere verval op te vangen en te zorgen dat
het water niet te snel zou wegstromen, werden op de Leie verschillende sluizen en stuwen gebouwd,
in bv. Menen en Harelbeke.
|
|
Doortocht van de Leie in Kortrijk |
Anno 2013: de Leie onderdeel van groots scheepvaartproject
Nu is de Leie een belangrijk onderdeel van het Project Seine-Schelde,
een project dat uitgewerkt wordt om het Scheldebekken en het Seinebekken met elkaar te
verbinden door een vaarweg voor vrachtschepen tot 1350 ton en duwkonvooien tot 4500 ton.
Met de realisatie van het project zal Noord-Frankrijk via Vlaanderen verbonden zijn met
de Schelde- en Rijndelta in Nederland en Duitsland.
In Vlaanderen loopt het traject in hoofdzaak via de Leie, het Afleidingskanaal van de
Leie en de Ringvaart rond Gent naar het Kanaal Gent-Terneuzen. Het betekent dat ook aan
de Leie en het Afleidingskanaal van de Leie heel wat aanpassingen moeten gebeuren.
Er komen bv. nieuwe sluizen, bruggen worden verhoogd of herbouwd, passeerstroken worden
aangelegd en in de gekanaliseerde Leie is een grotere diepgang van 1 meter nodig, wat dus
betekent dat er gebaggerd moet worden.
In steden als Wervik, Kortrijk, Harelbeke, Deinze wordt het project ook aangegrepen om
de rivier opnieuw te integreren in de stad.
|
|
Impressie van hoe de Leie in Wervik er straks misschien uitziet |
Rivierherstel Leie
Gelukkig zien de waterwegbeheerders ook de landschappelijke en natuurwaarden in van
de Leie en de aanliggende (natuur)gebieden. Bij de aanpassingswerken gaat daarom ook
aandacht naar rivierherstel. Oevers worden op een natuurvriendelijke manier
hersteld en de mogelijkheid wordt bv. onderzocht om een tiental meanders weer met
de Leie te verbinden. Waar mogelijk worden ze uitgediept of weer uitgegraven. In de
aangetakte meanders is afhankelijk van het beoogde waterpeil eventueel vrije doorstroming
naar de Leie mogelijk en kunnen vissen vrij in en uit zwemmen. De oorspronkelijke waterloop
zou daarmee gedeeltelijk hersteld worden en de natuur er weer kansen krijgen. In de afgesneden
meanders wil men de natte natuur meer kansen geven. In het projectluik 'Rivierherstel Leie'
staan 500 hectare natte natuur op het programma.
Lees meer over het totaalproject Seine-Schelde
Verstedelijking en industrie
Het grensoverschrijdend gebied van Rijsel tot Kortrijk is dichtbevolkt én
geïndustrialiseerd.
Bepaalde industrieën zijn er al zeer lang: steenkoolwinning in het Franse mijnbekken,
textielindustrie, steenbakkerijen, brouwerijen,... Vele ervan zijn ondertussen verdwenen,
maar op verschillende plaatsen zorgen die oude erfenissen nog tot vandaag voor problemen:
veel verlaten industrieterreinen vervuilen nog altijd, er is bodemverontreiniging door
vroegere activiteiten, verouderde en aftakelende industrieën die nog niet aangepast
zijn aan de huidige milieunormen,...
Meer recent ontwikkelen er zich de chemische, metaal-, papier- en voedselindustrie.
Ook sommige van die bedrijven brengen een grote vervuiling met zich mee en/of gebruiken
meer grondwater dan op natuurlijke manier kan worden aangevuld. Maar meer en meer
schakelen bedrijven daarom over op het gebruik van (al dan niet gezuiverd)
Leiewater voor hun productieprocessen. Omdat ze o.a. niet langer aan de strenge
milieuwetgeving konden voldoen, zijn bv. ook de meest vervuilende textielbedrijven
ondertussen verdwenen. De overblijvende bedrijven moderniseren en passen hun productieprocessen aan.
|
Ook de Vlasleie behoort tot het verleden
In het verleden ontwikkelde zich tussen Komen en de sluis van Astene (Deinze) een
belangrijke vlasindustrie. Het water van de Leie en de structuur van de rivier bleken immers
uitermate geschikt om vlas te ‘roten’, een rottingsproces waarbij de vezel
vrijgemaakt en versoepeld wordt.
Het enorme succes van de vlasindustrie had echter ook nadelige gevolgen:
waterverontreiniging met massale vissterfte als gevolg, problemen voor blekerijen en
brouwerijen om nog langer Leiewater te gebruiken in hun productieprocessen en de moeilijke
doorgang voor de scheepvaart door de talrijke rootbakken in de Leie.
Sinds 1943 geldt er
een verbod op vlasroten in de rivier.
De Leie was van een ‘Gouden’ Rivier veranderd in een ‘Zwarte’ Rivier.
Landbouw
Landbouw is belangrijk in het Leiebekken. In het noorden is die zeer intensief,
in het zuiden minder. Het Europees epicentrum van de groenteteelt voor de
diepvriesgroente-industrie bevindt zich grotendeels in dit bekken. Al jaren zet
de sterke opgang van de industriële veeteelt het leefmilieu mee onder druk.
Waterkwaliteit
Verschillende factoren hebben invloed op de waterkwaliteit: beperkte zuivering huishoudelijk en
industrieel afvalwater, intensieve landbouw, privatisering van natuurgebieden, rechttrekkingen,...
Er werden al heel wat inspanningen geleverd, maar de waterkwaliteit van de Leie kan nog altijd beter.
Het blijft dus echt wel nodig dat de verschillende gewesten/landen samenwerken voor de
uitbouw van de rioolwaterzuiveringsinfrastructuur, dat bedrijven aandacht schenken
aan het milieu, dat de natuur meer ruimte krijgt...
|
