|
Het Albertkanaal is 129 km lang en verbindt het industriebekken van Luik via de Maas met de haven van Antwerpen. Het kanaal doorkruist 4 rivierbekkens: het Maasbekken, het Demerbekken, het Netebekken en het Benedenscheldebekken.
In Monsin (Luik) staat het Albertkanaal in open verbinding met de Maas. Van hieruit wordt Maaswater naar het kanaal geleid met een debiet van ongeveer 20 m³/s. De Maas is echter een regenrivier met een sterk wisselend debiet. Haar winterdebiet kan meer dan 1000 m³/s bedragen, terwijl haar zomerdebiet tot lager dan 20 m³/s kan gaan. Op 17 januari 1995 sloten Vlaanderen en Nederland het Maasafvoerverdrag, een verdrag dat afspraken bevat rond de toegestane waterafname van de Maas en de verdeling van het water tussen Vlaanderen en Nederland.
Watersnelweg
Met bijna 40 miljoen ton vervoerde goederen per jaar is het Albertkanaal de belangrijkste waterweg in Vlaanderen. Om de blijvende groei op te vangen en vervoer over het water verder aan te moedigen, investeert De Vlaamse Waterweg, met Europese steun, in de verdere uitbouw van het Albertkanaal. Alle bruggen over het Albertkanaal worden verhoogd tot een vrije doorvaarthoogte van 9,10 m en een doorvaarbreedte van 86 m. Op die manier zullen binnenschepen met vier lagen containers veilig en vlot onder de bruggen kunnen doorvaren. Momenteel zijn 34 van de 62 bruggen al verhoogd en zijn 22 andere bruggen in uitvoeringsfase. Eind 2022 moet het hele traject klaar zijn. Het kanaalvlak Wijnegem-Antwerpen wordt aangepast tot klasse VIb-bevaarbaarheid (bevaarbaar voor schepen tot 10.000 ton). Dit betekent verbreding en verdieping van het kanaal en aanpassing van de oevers.
>> Opwaardering Albertkanaal - De Vlaamse Waterweg
Klimaatverandering en scheepvaart
Het Maaswater dat het Albertkanaal en de Kempense kanalen voedt wordt aangewend voor verschillende toepassingen. Het water wordt gebruikt voor de bediening van de sluizen voor de binnenvaart, er wordt water onttrokken voor drinkwaterproductie, voor koel- en proceswater voor industrie en elektriciteitsproductie en tenslotte ook in beperkte mate voor irrigatie van natuurgebieden en landbouwgronden.
Het Maasafvoerverdrag beperkt echter het onttrekkingsdebiet uit de Maas tijdens droge perioden. Hierdoor kan mogelijk niet voldaan worden aan de normale waterbehoefte van de kanalen. En dat heeft gevolgen voor de gebruikers en voor de economie.
Om negatieve gevolgen te vermijden zonder afbreuk te doen aan het Maasafvoerverdrag worden waterbesparende maatregelen op het Albertkanaal toegepast. De belangrijkste maatregel is de constructie van pompinstallaties aan de sluiscomplexen die het Albertkanaal op peil houden bij waterschaarste en groene stroom genereren bij wateroverschot. De combinatie van een pompinstallatie met een waterkrachtcentrale is uniek in de wereld. De sluizencomplexen van Ham, Olen en Hasselt zijn hiermee al uitgerust. De komende jaren komen de sluizencomplexen van Diepenbeek, Genk en Wijnegem aan de beurt.
Bron: © De Vlaamse Waterweg nv
Industrie
Tal van bedrijven vestigden zich langs het Albertkanaal. Ze gebruiken het kanaal als vervoersweg, als bron voor proceswater en/of voor de afvoer van koelwater (Candico, De Boer). We vinden er o.m. betoncentrales (De Beuckelaer), bouwbedrijven (Van Pelt, Dranaco ), voedingsindustrie (Veevoeders Hens, Natural Granen),...
Het zuivelbedrijf Milcobel in Schoten zuiverde als één van de eersten zijn afvalwater alvorens het naar het Klein Schijn terug te lozen.
De aanwezigheid van het Albertkanaal en het wegennet is voor bedrijven logistiek interessant. Het Masterplan 2020 voor de mobiliteit in en rond Antwerpen voorziet maatregelen voor het luwen van de verkeersdrukte. Dit plan ziet onder meer de binnenscheepvaart als alternatief voor het vrachtverkeer over de weg.
Drinkwaterproductie
Tussen de Limburgs-Antwerpse grens en de sluis van Wijnegem mogen bedrijven hun afvalwater niet lozen in het kanaal omdat ter hoogte van Broechem water aan het Albertkanaal onttrokken wordt voor de productie van drinkwater. Het drinkwaterproductiecentrum van Oelegem ligt net stroomopwaarts de sluis van Wijnegem.
Openbaar vervoer op het water
Sinds kort vaart DeWaterbus ook op het Albertkanaal. De nieuwe lijn ten oosten van Antwerpen doet vijf haltes aan: Antwerpen (Havenhuis), Merksem (fietsbrug IJzerlaan), Merksem (brug van den Azijn), Schoten (Hoogmolendijk) en Wijnegem (brug Houtlaan). Op de brug van het Straatsburgdok naar het pomphuis bevindt zich langs de rechterzijde in de Merantistraat een keerlus van de tram: een mooie tramverbinding tussen de halte van DeWaterbus en de stad Antwerpen. Ook komt er een extra halte van DeWaterbus Schelde op het droogdokkenpark zodat er snelle verbinding is tussen de twee waterbuslijnen. DeWaterbus heeft nu dieselschepen, maar enkele zullen vervangen worden door drie elektrische schepen. De zwakke stroming en de lagere snelheid op het Albertkanaal maken het mogelijk om over te stappen naar dit milieuvriendelijke alternatief. Ook de nodige oplaadinfrastructuur zal voorzien worden.
>> DeWaterbus
Bron: © www.dewaterbus.be/nl
Waterkwaliteit en biodiversiteit
Op verschillende plaatsen duiken beken en rivieren - o.a. het Groot Schijn en de Wezelse beek - onder het kanaal door. De waterkwaliteit van deze beken heeft geen invloed op de waterkwaliteit van het Albertkanaal die relatief goed is. Enkel bij hevige regenval komt het water van de beken via overstorten in het kanaal terecht. De impact op het Albertkanaal (en dus de drinkwaterproductie) is dan ook eerder beperkt vanwege het relatief lage debiet.
De ongunstige structuurkenmerken van het kanaal als ‘betonnen bak’ die bovendien druk bevaren wordt, maken dat er weinig kleine ongewervelde dieren (macro-invertebraten) en vissen voorkomen in het Albertkanaal. Het kanaalwater kent een lage voedselrijkdom wat nadelig is voor de ontwikkeling van een evenwichtig ecosysteem. De vissoorten in het Albertkanaal ondervinden ook een toenemende druk van exoten zoals de zwartbekgrondel. Deze vraatzuchtige Oost-Europese vis kan tot 25 centimeter groot worden en komt via het Main-Donaukanaal, de verbinding tussen het stroomgebied van de Donau en de Rijn, of via ballastwater van de schepen tot in onze streken. Sluiscomplexen blijken geen barrière te vormen voor deze optrekkende exoot.
Ter hoogte van Schoten mondt het Klein Schijn sinds kort uit in het Albertkanaal. Hier werd een vistrap aangelegd zodat vissen van het kanaal naar de betere biotopen in de beek kunnen zwemmen en omgekeerd.
Natuur
Het natuurgebied Wijtschot in Schoten bevindt zich op de rechteroever van het kanaal tussen Wijnegem en Antwerpen. Het gebied bestaat uit een Reebos, een oude zandwinningsput en een oud baggerslibstort. Het Wijtschot maakt deel uit van een uitgestrekte regio met waterrijke gebieden zoals het Albertkanaal, de valleien van het Klein en Groot Schijn en de Schotenvaart. Reetrappen langs de oevers van het Albertkanaal redden overzwemmende dieren van de verdrinkingsdood.
Recreatie
Langs het Albertkanaal zijn tal van roeiverenigingen, kanoclubs, jachthavens en campings gevestigd. Op verschillende plaatsen kunnen plezierboten aanmeren aan de aanlegsteigers speciaal voor hen voorzien. Langs trailerhellingen kunnen ze te water gelaten worden. Langs het kanaal kom je vissers tegen die hengelen op het uitgezette visbestand.
© De Milieuboot: Drinkwaterproductie langs het Albertkanaal © De Milieuboot: Oevers Albertkanaal
DE HAVEN VAN ANTWERPEN
De haven van Antwerpen heeft een rijke maritieme geschiedenis en heeft haar plaats op de wereldranglijst vandaag opnieuw opgeëist. Het aantal goederen dat in Antwerpen wordt gelost of geladen, is de jongste 20 jaar meer dan verdubbeld tot 224 miljoen ton. Hiermee is de haven van Antwerpen de belangrijkste zeehaven van België en de tweede grootste haven in Europa, na Rotterdam. Ze staat in voor 76% van de Vlaamse haventrafiek. De Antwerpse haven blinkt uit als veelzijdige wereldhaven door de aanwezigheid van overslagbedrijven, industrie en logistieke bedrijven. In geen andere haven zijn de verschillende diensten zo sterk op elkaar afgestemd. De haven van Antwerpen is daarom de Europese distributiehub bij uitstek. De centrale ligging van de haven van Antwerpen geeft aanleiding tot een groots netwerk van communicatie met het achterland via het wegennet, het internationaal spoorwegennet, goede verbindingen met de Belgische en Europese waterwegen, de Rijn, de Maas via het Albertkanaal en de Schelde. Meer dan 60% van het vloeibaar massagoed voor de industrie en tankopslag in de Antwerpse haven wordt getransporteerd via pijpleidingen.
>> Port of Antwerp
Haven van Antwerpen en energie
De 4 kernreactoren van Doel werden tussen 1975 en 1985 in gebruik genomen. Samen produceren ze jaarlijks 23 miljard kWh aan elektriciteit, wat iets minder is dan 30% van de Belgische elektriciteitsproductie. Deze vorm van energie staat al enkele jaren ter discussie.
Onze energievraag is hoog en besparen op energie is een acute vraag vanuit de overheid. België heeft nood aan nieuwe productiecapaciteit maar van milieuvriendelijke en hernieuwbare aard.
Het Havenbedrijf Antwerpen wil ook mee inzetten op duurzame energie. De haven van Antwerpen beschikt over 10-tallen windturbines en de bouw ervan gaat door. De nieuwe turbines hebben een tiphoogte tot 200 m, wat ruim 20 m hoger is dan de reeds operationele exemplaren. Grotere en hogere turbines betekenen een grotere energieproductie. De komende jaren wordt de productie van windenergie opgevoerd in het havengebied. Zowel op linker- als rechteroever breiden de windparken in snel tempo uit.
Het Havenbedrijf Antwerpen versoepelde het toelatingsbeleid voor zonnepanelen en onderzoekt de mogelijkheid om in het havengebied een biomassacentrale te bouwen.
Samen met het gasinfrastructuurbedrijf Fluxys voert ze een haalbaarheidsstudie uit naar de opvang, het hergebruik en de opslag van CO2 dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele koolstofhoudende brandstoffen en bij diverse industriële processen. Een dergelijk project (CCUS - Carbon Capture Utilisation and Storage) kan een belangrijke rol spelen in de reductie van de klimaatimpact van het havenplatform.
Fluxys heeft recent in de Antwerpse haven aan kaai 526-528 de concessie overgenomen, waar een ponton zal gebouwd worden om vloeibaar aardgas (LNG - Liquefied Natural Gas) als alternatieve brandstof ter beschikking te stellen van binnenschepen en kleine zeeschepen. Fluxys breidt daarmee de mobiele LNG-scheepsbevoorrading van vandaag tegen eind 2020 ook uit met een vaste installatie. Door deze uitdagingen in het kader van LNG aan te pakken, wordt het pad geëffend voor andere alternatieve brandstoffen zoals waterstof of methanol en beoogt de Antwerpse haven een Multi Fuel Port te worden.
Het Havenbedrijf Antwerpen wil op korte termijn werk maken van walstroomvoorzieningen voor zeeschepen. Zeeschepen die in Antwerpen aanmeren om te laden en te lossen laten nu vaak de dieselmotor draaien voor de eigen stroomvoorziening. Dat zorgt voor aanzienlijke hoeveelheden vervuilende uitstoot van stikstof, fijn stof en zwavel. Dankzij walstroom kunnen ze hun scheepsmotoren afzetten en overschakelen op lokale stroomvoorziening. Hierdoor zal de luchtkwaliteit in Antwerpen en haar omgeving sterk verbeteren. Binnenschepen kunnen in het havengebied van Antwerpen al langer gebruik maken van walstroomvoorzieningen.
Biodiversiteit in de haven
De Antwerpse haven is niet alleen een belangrijke schakel in de mondiale economie, maar ook een onderdeel in een grensoverschrijvend ecologisch netwerk. In het Antwerpse havengebied ligt namelijk een deel van het Schelde-estuarium, dat natuurgebieden van Europees belang omvat, de zogenaamde Europese Vogel- en Habitatrichtlijngebieden. Om deze waardevolle gebieden zo goed mogelijk te beschermen, werkt het Havenbedrijf sinds 2001 nauw samen met Natuurpunt. De inbreng van Natuurpunt focust o.m. op het beheer van de gebieden, het monitoren van de aanwezige flora en fauna en beheersadvies voor de invulling van de natuurrijke gebieden in de haven. Met het project ‘Antwerpse Haven Natuurlijker’ werken Natuurpunt en het Havenbedrijf aan een versterking van de ecologische infrastructuur in het havengebied. Kerngebieden, corridors en stapstenen (kleine groene gebieden nabij andere groene zones) moeten een verbindingsnetwerk vormen tussen de natuurgebieden in en rond het Antwerpse havengebied. Het inrichten van leefgebieden voor de rugstreeppad, het aanleggen van een vispaaiplaats, het inrichten van nestgelegenheden voor oeverzwaluwen zijn maar een paar voorbeelden van natuuracties.
>> Antwerpse Haven natuurlijker
De haven van Antwerpen | Foto en banner: © De Milieuboot
|
|
